Vitamine D

Vitamine D

Er zijn twee vormen van vitamine D, vitamine D3 en D2.

Chemische naam: Vitamine D3 of Cholecaliferol (engels: Cholecaliferol)
Molecuulformule: C27H44O; Molecuul gewicht: 384,6 g/mol
1 I.E. (Internationale Eenheden; Engels: I.U.=International Units) = 0,025 microgram

 

Vitamine D2 verschilt in slechts een dubbele binding en een methyl groep van vitamine D3 (aangegeven met rood).

 

Chemische naam: Vitamine D2 of Ergocalciferol (engels: Calciferol of ergosterol)
Molecuulformule: C28H44O; Molecuul gewicht: 396,7 g/mol

Vitamine D is een in vet oplosbaar vitamine.
Vitamine D3 wordt in je lichaam gevormd uit cholesterol onder invloed van ultraviolet licht. De anti-rachitise werking van de hoogtezon berust ook op vorming van vitamine D3.
Vitamine D2 wordt ook uit cholesterol gevormd, maar via een andere route en het is plantaardig.
Vitamine D2 en D3 hebben biologisch dezelfde werking. Daarom wordt vitamine D2 ook vaak gebruikt als voedingssupplement.

Voor de ontwikkeling van het skelet, vooral de fosfaat- en kalkstofwisseling, is vitamine D noodzakelijk. De werking van vitamine D is afhankelijk van de aanwezigheid van het pantotheenzuurcomplex. Gebrek aan vitamine D leidt tot verschillende rachitische, of op rachitis gelijkende veranderingen van het skelet. De basis van de stoornis ligt in de processen bij de groei van het kraakbeen. Daarom zijn gebreken minder opvallend bij volwassenen, maar hebben toch een effect op de steeds plaatsvindende celvervanging. Bepalend voor het ontstaan van schade is de gelijktijdige daling van afbraakprocessen door gebrek aan andere vitaminen (C, B enz.), waardoor de gevaarlijke pre-rachitische toestand kan ontstaan.
Omdat in Noord-Europa (waaronder Nederland en Belgie), vooral in de winter, te weinig zonlicht is om vitamine D te vormen in de huid is het nemen van supplementen voor mensen die wonen in deze regios raadzaam.
Een overmaat aan vitamine D kan schadelijk werken (hyperavitaminosen).

Eigenschappen
– Beschermt tegen osteoporose
– Kan helpen bij de behandeling van psoriasis
– Versterkt het immuunsysteem
– Kan helpen kanker te voorkomen
– Noodzakelijk voor sterke tanden en botten

Symptomen bij een tekort
– Rachitis (Engelse ziekte)
– Botverwekking
– Pijn in de botten
– Spierslapte en spierkramp
– Osteoporose

Voorzichtig en giftigheid
Een overdosis aan vitamine D leidt tot misselijkheid, braken, hoofdpijn, depressiviteit en nog andere symptomen. De maximaal veilige dosis is 50 microgram per dag.
Er zijn sterke aanwijzingen dat deze maximaal veilige dosis verhoogd mag worden naar 250 microgram per dag, maar de lange termijn effecten van supplementen tot 250 microgram zijn nog niet bekend. Langdurige blootstelling aan zonlicht geeft normaal geen overdosering aan vitamine D. Studies tonen aan dat er op een zonnige dag bij blootstelling van het hele lichaam tot 250 microgram vitamine D geproduceerd. Dit lijkt een maximum te zijn omdat bij 250 microgram de productie in de huid van nature stopt [Vieth, 1999]. Bij mensen met een lichte huid kan dit maximum al na 20 minuten worden bereikt en bij mensen met een donker huid kan dit meer dan een uur duren [Holick 1995].

Dosering en natuurlijke bronnen
De (minimale) aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van dit vitamine is 0,005 mg (= 5 microgram / 200 IE). Belangrijke bronnen van vitamine D zijn onder andere: vis(olie), levertraan, gist, bladgroenten, vlees en zuivelproducten. De maximale veilige dosis is 0,05 mg (= 50 microgram / 2000 IE) per dag.
Bij een chronisch tekort van vitamine D zijn concentraties van 5 microgram per dag waarschijnlijk niet genoeg om het tekort weer aan te vullen. Hiervoor zijn concentraties van 50 microgram per dag nodig [Heaney 2005]. In Nederland komt een vitamine D tekort vrij veel voor (30 tot 50% van de bevolking) [Holick 2006].

Specifieke biochemische werking
De vorming van vitamine D uit cholesterol onder invloed van ultraviolet-licht.
Vitamine D3 wordt in je lichaam gevormd uit cholesterol onder invloed van ultraviolet licht (UV-B). De anti-rachitise werking van de hoogtezon berust ook op vorming van vitamine D3. Uit cholesterol wordt 7-dehydrocholesterol gemaakt door er waterstof vanaf te halen op plaats 7 en 8, deze reactie wordt gekatalyseerd door 7-dehydrocholesterol reductase. Uit dit 7-dehydrocholesterol wordt onder invloed van UV licht vitamine D3 (cholecalciferol) gemaakt.

 

Vitamine D2 wordt ook uit cholesterol gevormd, maar via een andere route en is plantaardig. Van cholesterol wordt plantaardig ergosterol gemaakt, dit ergosterol kan onder invloed van UV-licht worden omgezet in ergocalciferol (vitamine D2).
Vitamine D2 en D3 hebben biologisch dezelfde werking. Daarom wordt vitamine D2 ook vaak gebruikt als voedingssupplement.

Vitamine D als hormoon dat werkzaam is in de calcium en fosfaat stofwisseling.
Vitamine D is eigenlijk een hormoon. Het is als vitamine D nog niet actief. Het wordt actief gemaakt door verdere metabolische processen: eerst in de lever en daarna in de nieren. In de lever wordt een OH groep geplaatst op plaatsnummer 25 en in de nieren wordt ook een OH groep geplaatst maar nu op plaatsnummer 1. Het nu ontstane hormoon heet 1,25-dihydroxycholecalciferol of 1,25(OH)2D.

 

Dit hormoon zorgt ervoor dat calcium (Ca) en fosfaat (Pi) beter opgenomen kunnen worden in het bloed, omdat het de aanmaak van Ca2+-bindings eiwit (Ca2+-binding protein) stimuleert. Dit eiwit zorgt voor het transport van calciumionen en fosfaationen van buiten de cel naar binnen.
Hormonen en ook 1,25-dihydroxycholecalciferol komen in lage concentraties voor in het bloed, dit verklaart ook waarom we maar relatief weinig vitamine D nodig hebben.

Levertraan is een zeer belangrijke bron van vitamine D, vandaar dat wij vroeger altijd levertraan kregen in de maanden waar een R in voorkwam. (Behalve in de zomer -mei, juni, juli en augustus dus niet!)