Pygmalion et Galatée
Pygmalion en Galatea door Jean-Léon Gérôme
Een mooi verhaal
Pygmalion et Galatée (Gérôme)
Museum Metropolitan Museum of Art
Locatie New York City
Kunstenaar Jean-Léon Gérôme
Jaar 1890
Type Olieverf op doek
Afmetingen 88,9 × 68,6 cm
Pygmalion et Galatée (Nederlands: Pygmalion en Galatea) is de titel van een olieverfschilderij van de Franse kunstschilder Jean-Léon Gérôme, geschilderd in 1890, in een neoclassicistische stijl. Afgebeeld wordt het moment waarop het door Pygmalion gemaakte beeld van Galatea in de naar hem genoemde mythe tot leven komt. Het werk bevindt zich in de collectie van het Metropolitan Museum of Art te New York.
De mythe van Pygmalion en Galatea staat opgetekend in boek 10 van Ovidius’ Metamorphosen.
De Cypriotische beeldhouwer vond geen enkele vrouw mooi genoeg om mee te trouwen en besloot toen maar een sculptuur te maken van zijn ideale vrouw. Toen het resultaat buitengewoon goed gelukt bleek werd hij verliefd op zijn eigen beeldhouwwerk. Tijdens een offerfeest voor Aphrodite sprak hij de wens uit dat zij hem een vrouw zou schenken die leek op zijn eigen creatie. Ze verhoorde hem vervolgens door het beeld in de persoon van Galatea levend te maken, waarna beide geliefden huwden en regeerden over Cyprus.
De mythe van Ovidius staat in de sociale psychologie model voor het Pygmalioneffect, nauw verwant aan het fenomeen van de zichzelf waarmakende voorspelling: hoe hoger je je eisen stelt, hoe beter je presteert en des te meer waarschijnlijk is het dat je aan die eisen zult voldoen. Voor Gérôme stond het verhaal model voor de esthetisch en technisch hoge eisen die hij oplegde aan de kunst, en die hij vond in de renaissance en de klassieke oudheid. Hij zou zich zijn leven lang afzetten tegen het impressionisme.[1] In de tijd dat hij dit werk schilderde, rond 1890, leek hij die strijd te hebben verloren, maar zijn zijn Pygmalion en Galatea onderstreept eens te meer hoe hij vasthield aan zijn principes.
Gérômes sculptuur uit 1890.
Gérôme schilderde in 1890 nog een versie van Pygmalion en Galatea, bezien vanuit een andere hoek, met Galatea van voren bezien. In dezelfde tijd maakte hij ook een beeldhouwwerk van hetzelfde tafereel, dat mogelijk als uitgangspunt voor de schilderijen heeft gediend. Het hier besproken schilderij is in elk geval het laatste van de twee schilderwerken en wordt algemeen gezien als de meest geslaagde.
In Pygmalion en Galatea geeft Gérôme de mythe weer op haar hoogtepunt: het moment waarop Pygmalion ervaart dat zijn creatie tot leven komt en dat zijn droom wordt bewaarheid. De nog in een werkkiel geklede Pygmalion strekt zich op de toppen van zijn tenen uit om zijn hoger staande geliefde gepassioneerd te kussen, terwijl Galatea zich zijlings naar hem toebuigt om hem te omarmen. De emotie van het moment is welhaast voelbaar en bepaalt de kwaliteit van het werk. De gelukzalige verbazing bij Pygmalion en de energie die daar van uitstraalt worden op unieke wijze door Gérôme vereeuwigd. Compositorisch zet hij Galatea letterlijk op een voetstuk en daarmee in volledig het middelpunt, eens te meer geaccentueerd door haar aanzienlijk lichter weer te geven dan de rest van haar omgeving. Ook haar contouren contrasteren sterk met de achtergrond.
Galatea, wiens naam is afgeleid van het Griekse woord voor witte steen, wordt in de Griekse mythologie ook wel gezien als een zeenimf of een zeemeermin. Aan haar voeten is een vis gebeeldhouwd. Van belang in dat opzicht is het kleurverschil van haat lichaam, vanaf haar bovenbeen: haar benenstel lijkt nog van steen. De kijker wordt geïntrigeerd door de vraag hoe de metamorfose van marmer naar vlees zich verder zal voltrekken. De vraag rijst tevens wat er uiteindelijk gebeurt met de vis.
Het verhaal doet ook denken aan Pinokkio
