Mogelijke luchtverspreiding van Legionella door afvalwaterzuiveringsinstallaties
Legionellabacteriën kunnen zich via de lucht verspreiden en een longontsteking veroorzaken als mensen ze inademen. Het RIVM heeft met een rekenmodel geschat hoeveel hele kleine waterdruppels (aerosolen) met legionellabacteriën zich vanuit afvalwaterzuiveringsinstallaties (AWZI’s) via de lucht verspreiden. Vergeleken met mensen zonder longontsteking door Legionella bleken de patiënten aan meer aerosolen van AWZI’s te zijn blootgesteld. Dit is een aanwijzing dat deze aerosolen in de afgelopen jaren deze vorm van longontsteking hebben veroorzaakt.
Deze resultaten geven nog niet aan wélke AWZI’s legionellabacteriën verspreiden via aerosolen. Daarvoor is meer onderzoek nodig. Zo is een actueel overzicht met meer details nodig van de AWZI’s in Nederland, en eventuele andere bronnen. Ook is meer inzicht nodig in hoe waterdruppels met legionellabacteriën ontstaan en zich via de lucht verspreiden. Dit geldt ook voor de vraag hoe Legionella overleeft onder verschillende weersomstandigheden.
Voor dit onderzoek heeft het RIVM voor het eerst het luchtverspreidingsmodel OPS gebruikt om de concentratie aerosolen met Legionella te berekenen. Het model lijkt geschikt om de mate waarin aerosolen zich verspreiden vanuit AWZI’s te berekenen.
Tussen 2013 en 2018 is het aantal gemelde patiënten in Nederland met een longontsteking door Legionella bijna verdubbeld. In 2017 en 2018 bleek een aantal patiënten te zijn besmet door blootstelling aan legionellabacteriën van twee AWZI’s in Boxtel en Son. Voor de meeste patiënten die in Nederland besmet raken blijft onduidelijk via welke bron ze besmet zijn, ondanks pogingen van de GGD om die te vinden. Dit onderzoek hoopt eraan bij te dragen de bron te herleiden, en zo te voorkomen dat er meer mensen ziek van worden.
RIVM: relatie tussen afvalwaterzuivering en legionella aannemelijk
Uit nieuw onderzoek van het RIVM blijkt dat het aannemelijk is dat werknemers van afvalwaterzuiveringen en omwonenden een hoger risico lopen op legionella. Door het inademen van kleine waterdruppeltjes in de lucht kunnen ze mogelijk besmet raken met de legionellabacterie. Die bacterie kan veteranenziekte (zware longontsteking) veroorzaken.
Een stap in het proces van waterzuivering is beluchting, waarbij lucht door het afvalwater heen wordt geblazen. “Daarbij ontstaan hele kleine waterdruppeltjes die zich over een groot gebied kunnen verspreiden”, zegt Petra Brandsema van het RIVM op Radio 1. “In het afvalwater kan legionella groeien en die bacterie kan dan meeliften in die hele kleine waterdruppeltjes naar de omgeving toe.”
Uit een eerder onderzoek van het RIVM was al gebleken dat 81 waterzuiveringen in Nederland een verhoogd risico op de verspreiding van de legionellabacterie geven. Die krijgen nu het advies om, in afwachting van verder onderzoek, alvast (tijdelijke) maatregelen te nemen om de verspreiding van de ziekmakende bacterie tegen te gaan. Bijvoorbeeld door het afdekken van de watertanks tijdens de beluchting en door medewerkers bijvoorbeeld te verplichten maskers te dragen.
Meer onderzoek nodig
In 2018 waren er bijna 600 patiënten met longontsteking door legionella in Nederland, bijna twee keer zoveel als vijf jaar eerder. In 2017 en 2018 bleek dat een aantal patiënten besmet was door blootstelling aan legionellabacteriën van twee afvalwaterzuiveringen (AWZI’s) in Boxtel en Son. De modellen lieten zien dat er vanuit de AWZI van Son waarschijnlijk over een afstand van ongeveer 6 kilometer legionella is verspreid. Daarom werd een onderzoek ingesteld naar alle afvalwaterzuiveringsinstallaties in Nederland.
In totaal werden 775 installaties in kaart gebracht. Bij 69 industriële afvalwaterzuiveringen en bij 12 rioolwaterzuiveringsinstallaties bleek het risico op verspreiding van de legionellabacterie verhoogd.
Bij een deel van deze meer risicovolle afvalwaterzuiveringsinstallaties waren al maatregelen genomen om te voorkomen dat de bacterie zich verspreidt. Onduidelijk is nog of deze maatregelen voldoende werken. Volgens het RIVM is er aanvullend onderzoek nodig om te bepalen welke permanente aanpassingen in afvalwaterzuiveringsinstallaties mogelijke verspreiding van legionella kunnen tegengaan.
