Sommige medicijnen zijn verborgen dikmakers: ‘Gewichtstoename tot een paar kilo’
Wanneer mensen een paar kilo aankomen, wordt een belangrijke factor vaak over het hoofd gezien: medicijnen. Geneesmiddelen kunnen als bijwerking hebben dat je er zwaarder van wordt. Over welke medicatie gaat het? En hoe pak je dat best aan als je merkt dat je er last van hebt? Apotheker Matthieu Van der Beken schept duidelijkheid.
Op zich is het niet verbazingwekkend dat sommige medicijnen leiden tot gewichtstoename. ,,Sommige geneesmiddelen zorgen ervoor dat je meer vocht vasthoudt. Andere veranderen de huishouding van suikers in je lichaam. Nog andere medicijnen werken in op een belangrijk deel van de hersenen die de stofwisseling of je eetlust regelen. Die laatste groep beïnvloedt dan de neurotransmitters, waaronder serotonine, die in mindere of meerdere mate je zin in eten veranderen.’’
Iemand die zulke medicijnen neemt kan effectief aankomen door die verandering van de eetlust, maar dat is afhankelijk van persoon tot persoon. ,,In de hersenen zit een complex kluwen van neurotransmitters die boodschappen versturen waarvan de impact niet bij iedereen dezelfde is. De ene komt een paar honderd gram aan, de andere vijf kilogram, nog een andere helemaal niets’’, aldus de apotheker.
Natuurlijk spelen nog andere factoren een rol wanneer je aankomt, je kunt het niet alleen wijten aan medicijnen. ,,Als je bijvoorbeeld antidepressiva neemt, doe je dat omdat je niet goed in je vel zit. De kans is groot dat je minder zin hebt om buiten te komen en te bewegen. Bij sommigen zal comfortfood een manier zijn om serotonine of een kortstondig geluksgevoel op te wekken, dat je anders kan hebben door te sporten. Gedrag speelt dus ook een rol. Medicatie kan dat gedrag soms wel beïnvloeden, waardoor andere elementen mee veroorzaken dat je aankomt.’’
Bij olanzapine is er dikwijls sprake van gewichtstoename, doordat het middel het verzadigingsgevoel vermindert, zodat de patiënt maar blijft eten
Stemmingsstabilisatoren
Enkele specifieke medicijnen zijn wel als ‘dikmakers’ te omschrijven: stemmingsstabilisatoren bijvoorbeeld. ,,Die worden vooral gebruikt bij mensen met een psychische aandoening, zoals een bipolaire stoornis. Zij hebben medicatie nodig om extreme hoogtes en diepe dalen in emoties af te vlakken. De medicatie is zwaarder dan antidepressiva, met een versuffende bijwerking. Een veelgebruikt medicijn is olanzapine. Daarbij is er dikwijls sprake van gewichtstoename omdat olanzapine het verzadigingsgevoel vermindert, waardoor de patiënt maar blijft eten. Ook hier speelt het veranderende gedrag een rol. Maar deze patiënten worden vaak extra gemonitord door hun huisarts of apotheker.’’
Insuline, het hormoon waar je bij diabetes een tekort aan hebt, heeft dan weer het effect dat het lichaam suiker-, vet-, en eiwitvoorraden aanmaakt en opstapelt. ,,De insuline haalt suiker uit het bloed en slaat die op in de spieren en de lever. Als er daarna nog een teveel aan is, wordt dat omgezet in vetmassa. Wanneer de inname van insuline ontregeld is en er sprake is van veel schommelingen of inname van extra suiker om een te lage bloedsuiker te voorkomen, kan je effectief aankomen.’’
Welke medicijnen hebben aankomen als neveneffect?
Andere dikmakers zijn ontstekingsremmende corticosteroïden of cortico’s. ,,Ze worden gebruikt voor ontstekingen die met eenvoudige pijnstillers niet overgaan. Denk aan rugpijn of gewrichtsklachten. Cortico’s doen je eetlust toenemen en kunnen op lange termijn een insulineresistentie laten ontstaan. Ze hebben ook de neiging om ervoor te zorgen dat je vocht vasthoudt door natrium(zout) in het lichaam te houden, waardoor je gewicht kan toenemen.’’
Soms hebben cortico’s invloed op de vetdistributie in het lichaam en in het gezicht. Dan spreken we van een ‘moon face’ of ‘vollemaansgezicht’
Bij langdurige inname of zeer hoge dosissen hebben cortico’s ook invloed op de vetdistributie in het lichaam en het gezicht. Dan spreken we vaak van een ‘moon face’ of een ‘vollemaansgezicht’. ,,Zo’n moon face, een gezicht dat plots voller is, valt sterk op. Wel belangrijk om te benadrukken: cortico’s zijn goede en werkzame medicijnen, maar je moet ze wel doelgericht en spaarzaam gebruiken. Als ze nodig zijn voor de behandeling, moet je ze absoluut blijven innemen, zeker bij kanker, bijvoorbeeld. Patiënten in behandeling zijn vaak bang voor die verandering in het gezicht. Ze worden niet dikker door de kanker op zich, maar wel door de cortico’s die nodig zijn voor de therapie.”
Cortico’s in de vorm van puffers, sprays of zalfjes hebben daarentegen niet of in veel mindere mate hetzelfde effect. (Neusdruppels bv!!!)
Ook bètablokkers kunnen op het lijstje van medicijnen die je extra kilo’s kunnen bezorgen. ,,Zij remmen het hartritme af, waardoor sporten moeilijker lukt, want bij fysieke inspanning is er een nood aan het stijgen van die hartslag. Dat kan je tegenhouden om grotere sportieve inspanningen te doen.’’
Verder passen antihistaminica in het rijtje. (hooikoortstabletten bv) Histamine is zo’n neurotransmitter gelinkt aan onder andere de remming van de eetlust. Het wordt geassocieerd met allergieën. Stel dat je allergisch bent voor de huisstofmijt of pollen, dan schiet de histamine dagelijks de hoogte in. Neem je antihistaminica, dan gaat dat eetlustremmende effect verloren, met als gevolg dat je dikker wordt. Het effect is enkel aanwezig als je dit pilletje dagelijks inneemt.’’
Hoe zit het met de anticonceptiepil?
Natuurlijk lees je regelmatig dat vrouwen die met de pil beginnen ook aankomen. Velen onder hen kiezen daarom voor een ander anticonceptiemiddel dat geen dikmaker is. ,,Hier is het een kwestie van hormonen’’, vertelt de apotheker. ,,Bij dat hormonale effect gaat het vaak om voorbijgaande vochtopstapeling. Dat is sowieso het geval bij vrouwen in de periode net voor de menopauze. Een oudere dame krijgt dan lichamelijk andere vormen.’’
Maar er speelt mogelijk nog iets anders. ,,Heel vaak wordt de pil opgestart rond 15 tot 17 jaar, net op een leeftijd dat het lichaam en de voedingsgewoonten van meisjes veranderen. Een typische puber werkt ’s middags graag nog een broodje kaas of een donut naar binnen. Het echte verdikkende effect van de anticonceptiepil is nooit wetenschappelijk aangetoond. We spreken hier dus opnieuw over bijkomstige elementen.’’
Wat moet je doen als je aankomt door medicatie?
,,Vaak gaat het over een gewichtstoename van honderden grammen tot een paar kilogram”, zegt de apotheker. ,,Een therapie die opgestart is door een arts mag je nooit zomaar zelf wijzigen, afbouwen of stoppen. Soms hebben patiënten de reactie om dat toch te doen omdat ze bijvoorbeeld dikker zijn geworden, maar doe dat alsjeblieft niét. Ook zeker niet bij antidepressiva. Patiënten die deze medicatie innemen, hebben vaak een negatief zelfbeeld. Als ze dan aankomen door de medicijnen, kan dat zelfbeeld nog erger worden.’’
,,Voel je jezelf niet comfortabel bij de behandeling? Zoek dan met je arts naar een alternatieve behandeling of andere geneesmiddelen die even doeltreffend werken zonder het neveneffect, maar stop er zelf niet zomaar mee. Vergeet vooral niet: elk medicijn wordt voorgeschreven met een reden. Overleg altijd met de arts en alles komt goed.’’
Het is niet eens dat ze mensen meer doen eten, want ook al eet men weinig men komt tegenwoordig al aan van lucht oid!?
Hormonen in voeding (vlees) is idem een probleem of in het drinkwater…
