Cellen die gebruikt zijn in allerlei onderzoeken
In januari 1951 zocht Henrietta Lacks, een 31-jarige Afro-Amerikaanse moeder van vijf kinderen uit het landelijke Virginia, behandeling in het Johns Hopkins Hospital in Baltimore voor ernstige vaginale bloedingen. Bij haar werd baarmoederhalskanker vastgesteld en ze onderging radiumtherapie, destijds de standaardbehandeling. Tijdens een biopsie namen artsen, zonder haar medeweten of toestemming, een monster van haar tumorcellen en stuurden deze naar het laboratorium van Dr. George Gey.
In tegenstelling tot gewone cellen die snel afsterven in kweek, gedijden en vermenigvuldigden de cellen van Lacks zich eindeloos, waarmee ze de eerste “onsterfelijke” menselijke cellijn vormden, genaamd HeLa (afgeleid van haar initialen). Lacks stierf op 4 oktober 1951 aan agressieve kanker, zich er niet van bewust dat haar cellen een revolutie teweeg zouden brengen in de medische wetenschap.
HeLa-cellen werden een hoeksteen van het onderzoek vanwege hun unieke vermogen om in vitro te overleven en zich te vermenigvuldigen. Ze speelden een cruciale rol bij de ontwikkeling van het poliovaccin in de jaren 50, waardoor het team van Jonas Salk het efficiënt kon testen.
HeLa-cellen droegen ook bij aan doorbraken in het klonen (zoals Dolly het schaap), in-vitrofertilisatie, kankerbehandelingen, hiv-onderzoek en ruimtebiologie, en overleefden experimenten in gewichtloosheid tijdens NASA-missies. Tegen 2025 hebben meer dan 75.000 studies HeLa-cellen gebruikt, met miljarden tonnen die jaarlijks worden geproduceerd voor laboratoria wereldwijd. Hun impact is onschatbaar en vormt de basis voor ontwikkelingen die talloze levens hebben gered.
Toch bleef Lacks’ bijdrage decennialang onopgemerkt. Haar familie, die financieel in moeilijkheden verkeerde in Baltimore, was zich pas in de jaren 70 bewust van het wereldwijde gebruik van HeLa-cellen, toen onderzoekers hen contacteerden voor genetische studies, nog steeds zonder Henrietta’s nalatenschap uit te leggen. Het ontbreken van toestemming en de commercialisering van haar cellen riepen ethische vragen op, met name gezien het systemische racisme van die tijd en de geschiedenis van Johns Hopkins als een gesegregeerd ziekenhuis.
Journaliste Rebecca Skloot bracht in haar boek The Immortal Life of Henrietta Lacks uit 2010 haar verhaal aan het licht en beschreef de uitbuiting van de familie en de ethische grijze gebieden van biomedisch onderzoek. Het boek, een bestseller die in 25 talen werd vertaald, leidde tot wereldwijde discussies, waarbij Oprah Winfrey in 2017 een HBO-verfilming produceerde en er de hoofdrol in speelde.
In september 2025 heeft de familie Lacks enige erkenning gekregen, waaronder een overeenkomst uit 2013 met de National Institutes of Health die hen gedeeltelijke controle gaf over de toegang tot het HeLa-celgenoom. De Henrietta Lacks Foundation, opgericht door Skloot, ondersteunt haar nakomelingen met subsidies voor onderwijs en gezondheidszorg.
Haar verhaal, dat veelvuldig werd besproken op platforms zoals X en r/science van Reddit, blijft een krachtig verhaal over wetenschappelijke triomf, raciaal onrecht en de menselijke prijs achter medische vooruitgang. Johns Hopkins eert Lacks nu met een jaarlijkse lezingenreeks en haar nalatenschap blijft de debatten over bio-ethiek beïnvloeden.
