Met de helm op geboren

Sommige kinderen worden geboren onder bijzondere omstandigheden.
Ze worden geboren op een bijzonder tijdstip zoals een zondag of met kerst.
Ze worden geboren met bijzondere uiterlijke kenmerken: met een zesde teen of vinger of bovenmatig behaard of al met een tand in de mond.
Of op een buitengewone manier, met de voeten naar voren, met de keizersnee of met de helm op.
Al dit soort kinderen worden bijzondere krachten toegeschreven. Ze zouden altijd geluk hebben; het is een ‘zondagskind’, zegt men wel over iemand die uitzonderlijk veel geluk heeft. Of ze zouden over bovennatuurlijke gaven beschikken.
Vooral over degenen die met de helm op geboren zijn worden de meest wonderbaarlijke dingen verteld. Denk bijvoorbeeld aan het sprookje van ‘De duivel en de drie gouden haren’ waarin zo’n kind de hoofdrol speelt. In het volgende stuk behandel ik de bijzondere gaven die deze kinderen – volgens de folklore – zullen hebben.

Geluk

‘Met de helm op geboren’ betekent dat bij de geboorte een deel van het geboortevlies (amnion) nog op het hoofd van de pasgeborene zit of in zeldzamere gevallen om het hoofd heen zit. De vroedvrouw zal het vlies direct na de geboorte van het hoofdje verwijderen. Soms geeft ze het aan de moeder, maar het werd ook weggegooid of meegenomen om doorverkocht te worden. Ook als deze bijzondere geboorte vergeten of verzwegen was, kon je er achter komen of iemand met de helm op geboren was: als teken hiervan zou hij twee kruinen in het hoofdhaar hebben. (1)

Zo iemand zou volgens de Nederlandse folklore enorm veel geluk hebben. Hij zal als soldaat niet gewond raken, als schipper niet verdrinken, hij leert vlot op school en heeft meestal bijzondere gaven. (2) Dit geloof in de gelukbrengende macht van het geboortevlies blijkt niet puur Nederlands te zijn. Onze oosterburen noemen het de ‘Glückshäube’ (gelukskap of muts) en de Fransen zeggen van een geluksvogel: il est né coiffé (hij is met een kap op geboren). Maar zelfs in de Romeinse tijd werd deze associatie al gemaakt. De Romeinse keizer Antoninus Diadumeninus werd zo genoemd omdat hij bij zijn geboorte het vlies als een diadeem om zijn hoofd droeg. Om die reden was hij in een continue staat van geluk. (3)

 

Omdat vermoed werd dat dit geluk in het vlies zat waren er wel vroedvrouwen die het ding meenamen om te verkopen. Tot in de negentiende eeuw werden ze te koop aangeboden. Vooral aan zeelieden als talisman tegen verdrinking. Liever bewaarde men het vlies zelf: Men droeg het bij zich bij belangrijke ondernemingen of bond het op het lichaam van het kind. Het vlies werd ook wel onder de drempel begraven. Zo bleef het geluk bij de eigenaar.

Uit de middeleeuwse IJslandse benamingen voor het geboortemembraan is af te leiden waarom het met de helm op geboren worden geluk zou geven. Het vlies heette daar ‘fylgja’, ‘hamr’ of ‘hamingja’. Fylgja is tegelijk een benaming voor de persoonlijke beschermgeest (de geestelijke dubbel) van de pasgeborene die volgens de IJslanders in het vlies zou verblijven. Deze behoedde het kind dus voor ongeluk! De ‘hamr’ is de vorm of fysieke dubbel (alter ego) van de mens. Hamingja betekent gaan met je ‘hamr’ oftewel je dubbel. Wie dat doet volgt zijn fortuin of lot. De ‘hamingja’ wordt wel vertaald als het persoonlijke ‘geluk’ van het kind. Maar het is ook in een wat neutralere zin, zijn of haar levenslot. Ook deze zou dus samenhangen met het geboortevlies. (4)

Bovennatuurlijke gaven

Voor de met de helm op geborene blijft het echter niet bij een grote portie levensgeluk. Hij zou zelfs over paranormale gaven beschikken! Hij voorzag rampen, grote branden, maar vooral kon hij zien wie er dood zou gaan. Dit kennen we al uit een Nederlandse bron uit 1600. Hier staat: Kinderen met een helm geboren, tzijn vremde stucken, Zien geesten, nacht-merryen, en zulc gedrocht. (5) Al in de zestiende eeuw bestond hier dus het volksgeloof dat zij geesten konden zien. Daarnaast zagen ze ook de nachtmare en andere geestwezens.
In de folklore van de Zuid-Hollandse eilanden wordt zo iemand een beeldwit genoemd. Hij ‘wit’ oftewel heeft kennis van ‘beelden’ die nog moeten gebeuren, hij is een beeldwit. Deze mensen konden voorspellen wanneer iemand zou sterven. (Wie dit ook te weten wou komen moest bij de beeldwit over de linkerschouder kijken.) Zij hadden de zogenaamde voorloop en moesten er ’s-nachts uit en ronddolen om een lijkstoet te zien. Dit was het visioen van een begrafenisoptocht die nog gebeuren moest. Vaak moest de beeldwit actief meehelpen bij deze optocht door het hek van het kerkhof open te zetten. In Oud-Beijerland werd zelfs beweerd dat de beeldwit een mens is die ’s-nachts de zielen begraaft nadat de lichamelijke begrafenis heeft plaatsgevonden. (6)

Hieruit valt af te leiden dat de zogenaamde beeldwit niet lijfelijk, maar in de geest er op uit ging om pas gestorven zielen te helpen. Door obstakels uit de weg te ruimen en door juist de ziel te begraven, voorkwam hij dat de ziel rond gingen dolen en hielp ze op weg naar de Andere wereld. Dit deden ze niet uit vrije wil, maar omdat zij daar door hun bijzondere geboorte toe gedwongen waren. Ook werden zij misschien gedwongen door de zielen of door andere ‘met de helm op geborenen’. In een sage uit de Veluwe wordt verteld hoe een boer de deur op slot had gedaan zodat de knecht – die met de helm op geboren was – niet naar buiten kon. Hij zei de volgende ochtend tegen de boer: ‘dat moet je nooit meer doen, ik heb in mijn leven nog nooit zo’n slaag gehad!’ Van wie hij zo’n slaag kreeg vertelde hij er niet bij. Bijzonder is dat ook van de – zo dadelijk te behandelen – benandanti wordt gezegd dat ze slaag kregen van hun collega’s als ze niet naar buiten gingen op de daartoe bepaalde nachten. (7)

Uit het lichaam kunnen treden

De suggestie dat mensen die met de helm op zijn geboren de gave hebben om uit hun lichaam te treden wordt ondersteund door folklore uit andere Europese landen: In de zestiende eeuw in Friuli (Italië) geloofde men dat allen die met de helm op werden geboren ‘benandanti’ moesten worden. Deze benandanti (‘goede wandelaars’) waren lieden die uit hun lichaam konden treden om ’s-nachts te strijden tegen de ‘malandanti’ voor de vruchtbaarheid van de velden. Zij vochten tegen deze kwade tovenaars en heksen die de vruchtbaarheid van de oogst probeerden te stelen. De uitslag van de strijd zou bepalen hoe goed de oogst van het komende jaar zou worden. De benandanti hadden het vlies bewaard en droegen het om hun nek om zo in de geest te kunnen reizen. Er waren ook benandanti die net als de Nederlandse beeldwitten de doden konden zien. (8)

Ook de ‘kresniki’ van Slovenië en Kroatië zijn geboren met de helm en gaan in de geest naar kruispunten om te vergaderen of om te vechten voor de schaarste of overvloed van bepaalde producten. Ook hun tegenstanders de ‘strigoi of vucodlachi’ (vampieren) zijn met de helm geboren. Zij vechten tegen elkaar in de vorm van dieren zoals o.a. honden, paarden of everzwijnen. Hun ‘helm’ is wit maar die van de vampier is rood of zwart. (9)

 

In Hongarije wordt er in achttiende eeuwse gerechtsbronnen gesproken van de ‘taltos’. Zij waren geboren met tanden, zes vingers of met de helm op. Als ze volwassen werden moesten ze op bepaalde tijden ’s-nachts uit hun lichaam treden om in de geest te strijden tegen andere taltos of tegen kwade heksen en tovenaars. Ze veranderden zich daarvoor in stieren of hengsten en als ze gewonnen hadden zou er dat jaar een uitstekende oogst zijn. Net als de ‘benandanti’ werden ook de ‘taltos’ beschuldigd van kwade toverij en het aanhangen van de duivel. Zijzelf ontkenden dit ten enenmale! In Siberië wist men te vertellen dat degene die met de helm op werd geboren gepredestineerd was om sjamaan te worden. Ook de sjamanen hebben de gave om uit hun lichaam te treden. (10)

De met de helm op geborene als vampier

-Le_Vampire-Niet altijd werd het als een geluk beschouwd om ‘met de helm op’ geboren te worden. Het kunnen voorspellen van rampen en het kunnen zien van de doden zou je nog als een goede gave kunnen zien. Maar er werd in Nederland ook wel gezegd dat ze de gave bezaten om te ‘weerwolven’. In Duitsland wist men dat de met de helm op geborene na zijn dood een ‘Ungeheuer’ zou worden. Zij zouden dus geen rust vinden en rond gaan dolen. Het kon nog erger als ze ‘Nohier’ werden. Dit is een geest die de levenden de dood in trekt.. Zoals al gezegd waren de strigoi uit Kroatië ook met de helm op geboren en in Roemenië en Griekenland werden ze na hun dood vampiers. (11)

Om deze reden probeerde men ook wel van het vlies af te raken. De Nederlandse folklore vermeld dat als men het vlies verbrand of begraaft de persoon zijn bovennatuurlijke macht kwijt zal zijn. Gooi het echter niet in het water, want dan loopt het kind een grote kans om te verdrinken. De IJslandse Edda waarschuwt tegen het achteloos weggooien of verbranden van het vlies. Hierdoor zou de fylgja, de beschermende geest ook verdwijnen en zonder die bescherming zal al je geluk verdwenen zijn. (12)

Conclusie

Met de helm op geboren wordt in Engeland wel ‘geboren achter de sluier’ genoemd. Als je dit ziet als de sluier tussen onze wereld en de geestenwereld dan kan degene die achter de sluier geboren is nog contact hebben met deze andere realiteit. (13) De reden dat degene die met de helm op is geboren de gave heeft van helderziendheid en uit zijn lichaam kan treden vinden we in de connectie tussen het vlies en de IJslandse fylgja en hamr. Zoals eerder gezegd waren fylgja en hamr zowel termen voor het geboortevlies als voor het alter ego. De ‘helm’ is te zien als de zetel van de dubbel. Door middel van het geboortevlies kan de geest/ alter ego/ dubbel het lichaam verlaten en zich eventueel ook in een dier veranderen. Omdat de dubbel – in de vorm van het vlies – de persoon direct bij de geboorte al begeleidde wist men dat hij of zij een zeer sterk en actief alter ego zou hebben. Vaak resulteerde dat er in dat deze persoon ‘s-nachts uit zijn lichaam trad of hij dat nu wou of niet.. Sjamanen leerden om deze vaardigheid in bedwang te houden en te gebruiken naar eigen inzicht. (14)
Voor degenen die hun lot onder ogen zagen en niet vochten tegen hun gave zou de ‘helm’ een zegen zijn. Zij leerden de wijsheid en de macht van het kunnen omgaan met hun andere ik. Voor degene die dit lot niet aanvaardde of in een maatschappij geboren werd waarin het paranormale niet geaccepteerd werd betekende de ‘helm’ een vloek. Zij zouden nooit volwaardig lid kunnen worden van hun gemeenschap. Ze werden met angst en achterdocht bekeken en konden hun ware levenslot – en daarmee hun geluk – niet volgen.

Abe van der Veen

https://www.abedeverteller.nl/met-de-helm-op-geboren/

Mijn zoon werd geboren met 4 tandjes.
En heeft drie kruinen ikzelf ook.

Gelukkig op de goede plekken,  zodat je haar altijd goed zit eigenlijk!
Een kruin kan een zegen zijn of een vloek.