Het middel tegen het coronavirus bestaat misschien al lang

Wordt het een cocktail van anti-hiv-middelen, een Russische griepremmer, of misschien toch babaodan, een traditioneel Chinees poeder van onder meer gemalen antiloophoorn en slangengal? Nu het aantal mensen dat is besmet met het nieuwe coronavirus de honderdduizend begint te naderen, komt ook de jacht op middelen die ertegen werken op stoom.

Maarten Keulemans20 februari 2020, 19:26

Medewerkers van een ziekenhuis voor traditionele Chinese geneeskunde bereiden zakjes kruiden voor patiënten met het nieuwe coronavirus.

Vind tussen de talloze bestaande virusremmers, afweeroppeppers en enzymblokkeerders maar eens iets wat de nieuwe longziekte covid-19 tegengaat. Al zo’n 170 patiëntenonderzoeken zijn er in China gaande of aangekondigd, naar ruim vijftig stoffen en behandelingen. Op de lijst staan tamelijk esoterische zaken zoals acupressuur en ‘gedroogd antiverouderingspoeder’, maar ook moderne middelen zoals ebolamedicijnen en hepatitisremmers.

Een kopgroep van kansrijke stoffen begint zich af te tekenen. Een rondleiding.

1. De oude redder
Talloze levens moet het antimalariamiddel chloroquine, sinds 1934 op de markt, al hebben gered. Belgische wetenschappers ontdekten in 2004 dat het middel ook werkt bij bloedmonsters besmet met het nauw aan het nieuwe coronavirus verwante sarsvirus. De sarsepidemie was toen echter al voorbij.

Nu is het tijd voor een herkansing. Volgens een Chinees-Belgisch onderzoek werkt chloroquine in gekweekte cellen ook tegen het nieuwe coronavirus. En dat doet het eveneens in patiënten, maakte een Chinees expertteam deze week bekend, overigens zonder er cijfers bij te noemen. Het team zal aanraden chloroquine in de behandelrichtlijn op te nemen. Voordeel: het middel is zeer goedkoop.

2. De hiv-remmers
Een andere kanshebber is het duo ritonavir en lopinavir, een combinatie die onder de naam Kaletra wordt ingezet tegen hiv. De virusremmers bleken jaren geleden bij proefdieren al werkzaam tegen zowel het sars- als het mersvirus. China heeft dan ook liefst elf patiëntenproeven uitgeschreven rond de middelen.

Kaletra remt een enzym dat het virus nodig heeft om zich te vermenigvuldigen, en dat doen er meer: zo heeft China in de VS ook een lading Prezcobix besteld, een ander combinatiemiddel tegen hiv. Ook lopen er proeven met hiv-remmers met namen als toverspreuken: azvudine, emtricitabine, tenofovir, darunavir.

3. De ebolabestrijder
Het Amerikaanse middel remdesivir werkt tegen ebola en nipah, boekte in apenonderzoek wat succes tegen het mersvirus, en blijkt in kweekcellen ook het nieuwe virus behoorlijk te remmen. Niet vreemd dus dat zowel Chinese als Amerikaanse kenners patiëntenproeven met het middel aanraden. Nadeel is wel dat het middel nog niet eens officieel is toegelaten tot de markt. Oppassen met bijwerkingen dus, en afwachten of er snel genoeg van is te produceren.

Structuur van het ‘spike’-eiwit, een van de uitsteeksels van het nieuwe virus.Beeld Jason McLellan / Universiteit van Texas

4. De buitenstaanders
Er is ook nog de kans dat een middel opduikt dat we in het Westen nauwelijks kennen. Zoals het antiverkoudheidsmiddel favipiravir: net officieel in China goedgekeurd als het eerste middel tegen de nieuwe coronaziekte, nadat een patiëntenproef in Guangdong beloftevolle resultaten gaf.

In de noordelijke provincie Heilongjiang test men intussen ‘triazavirin’, een Russisch middel tegen tekenziekte. In de havenstad Hangzhou krijgen patiënten xofluza, een Japans antigriepmedicijn. En in meerdere ziekenhuizen test men arbidol, een veelzijdige Russische viruskiller die ook enigszins werkt tegen zika en ebola.

5. De kruidenmiddelen
Volop ruimte is er in het land van de draak ook voor traditionele Chinese kruidengeneeskunst. Liefst een op de drie patiëntenproeven gaat erover. Zo worden sommige patiënten experimenteel behandeld met shuangluanglian, een mengsel van kamperfoelie en vermalen zaden, en andere met shenqi fuzheng, gemaakt van de wortel van de bergplantjes astragalus en dang shen.

Omstreden zijn zulke middelen ook, aangezien ze in westerse proeven meestal niet beter werken dan een placebo. Aan de andere kant: zeg nooit nooit. ‘Ik denk wel dat je kunt leren van de observaties die mensen menen te hebben’, zegt hoogleraar virologie Marion Koopmans (Erasmus MC). ‘Als je dat vervolgens onderzoekt volgens de wetenschappelijke methoden, dus eerst via cellijnen en proefdieren, denk ik: waarom niet? Penicilline is ook een natuurgeneesmiddel, zeg ik altijd maar.’

6. Het (nood)vaccin
In vakblad Science onthulden Amerikaanse wetenschappers intussen hoe het eiwit waarmee het coronavirus menselijke cellen ‘vastpakt’ er in detail uitziet. Dat biedt mogelijkheden: wellicht kan men het molecuul als ‘hengel’ gebruiken om antistoffen tegen het coronavirus uit het bloed te vissen van genezen patiënten. Die kan men vervolgens in theorie gebruiken als antiserum, om hulpverleners en artsen tijdelijk tegen het virus te immuniseren. Een volwaardig, langwerkend vaccin wordt pas op zijn vroegst eind april verwacht.

(Vreemd genoeg zijn dit allemaal virussen die gemaakt zijn in laboratoria… volgens conspiracy)

---

Deze medicijnfabrikant in Zeewolde maakt als enige in Nederland een medicijn dat kan werken tegen corona
27-02-2020 16:16

Het bedrijf van Jan Willem Popma produceert als enige in Nederland het zogenaamde chloroquine dat lijkt te werken tegen het snel verspreidende virus. “We zijn voorbereid op wat kan komen.”

Eigenlijk is chloroquine een medicijn dat tientallen jaren geleden werd geïntroduceerd in de bestrijding tegen malaria. Inmiddels wordt het alleen nog gebruikt voor een handjevol reumapatiënten in Nederland. Met zijn bedrijf Ace Pharmaceuticals is Jan Willem Popma op dit moment de enige apotheker in ons land die het middel nog in productie heeft. Ook wereldwijd zijn er nauwelijks meer producenten die het middel verstrekken. “We krijgen vanuit het buitenland vragen naar ons geneesmiddel”, zegt de medicijnfabrikant.

Eerste successen
Sinds de uitbraak van het coronavirus wordt alles op alles gezet om medicijnen of vaccins te ontwikkelen die het virus kunnen bestrijden. En zo dook ook het middel chloroquine weer op. De eerste testen met het middel lijken hoopvol.

Chinese onderzoekers gaven het medicijn aan patiënten in verschillende Chinese ziekenhuizen in Hunan, Guangdong en Peking. Zij knapten sneller op dan patiënten die het middel niet kregen. Hun koorts was vaker afgenomen en hun longfunctie meer verbeterd. Wetenschappers van de KU Leuven ontdekten in 2004 al dat chloroquine werkzaam is tegen het SARS-virus, wat net als het huidige COVID-19 ook een variant van het coronavirus is. Het werd toen alleen getest in het laboratorium en niet op mensen, simpelweg omdat er geen SARS-patiënten meer waren.

Snel en goedkoop te maken
Volgens Popma is het relatief eenvoudig om zijn productie in korte tijd op te schalen. “In principe kan ik 17 miljoen Nederlanders voorzien van de tabletten. En zelfs produceren voor de rest van Europa”, zegt Popma. Chloroquine is namelijk relatief snel en goedkoop te maken. Toch zit er ook voor hem een risico aan vast. “Ik ben een kleine apotheker en kan niet de financiële gok nemen dat ik straks met miljoenen tabletten achterblijf als het coronavirus weer verdwijnt.”

Reactie minister Bruins
Minister Bruins van Medische Zorg en Sport laat in een reactie aan EenVandaag weten: “Ik vind het belangrijk om alle opties serieus te bekijken. Ik heb deze optie inmiddels voorgelegd aan mijn experts om te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om dit middel in te zetten voor patiënten.”

---

Oud malariamedicijn lijkt te werken tegen symptomen coronavirus
19 februari 2020 17:39
Aangepast: 19 februari 2020 20:35

Een oud malariamedicijn dat al bijna honderd jaar op de markt is, lijkt effectief te zijn tegen de symptomen van het coronavirus. Het gaat om het medicijn chloroquine. Dat hebben onderzoekers van de KU Leuven aan het licht gebracht. Betekent dit eindelijk goed nieuws?

Chinese onderzoekers gaven het medicijn aan meer dan honderd patiënten in verschillende Chinese ziekenhuizen. En wat bleek: zij knapten sneller op dan patiënten die het middel niet kregen. Hun koorts was vaker afgenomen en hun longfunctie meer verbeterd.

Extra fijn is dat het medicijn bij de patiënten geen bijwerkingen opleverde. Dat schrijft het Chinese staatspersbureau Xinhua.

Nieuwe medicijnen
Chloroquine wordt in Nederland al tijden niet meer gebruikt tegen malaria. “Tegenwoordig zijn er nieuwere medicijnen”, vertelt Aris Prins, voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) aan EditieNL.

Wel wordt chloroquine nog ingezet tegen ernstige vormen van reuma. “Zo’n 300 mensen in Nederland gebruiken het. Er is in ons land één fabrikant die het maakt.”

Massaproductie
Dat maakt het volgens hem lastig om de productie in snel tempo op te schalen. “Maar ik verwacht dat China – als dit medicijn echt goed werkt – snel gaat inzetten op de massale productie hiervan. Het is goedkoop te produceren; het patent is eraf omdat het medicijn al 86 jaar oud is.”

Minder slachtoffers
“Als chroloquine echt werkt, is dit goed nieuws”, zegt viroloog Marion Koopmans van het Erasmus MC tegen EditieNL. “Dan zullen er minder mensen aan overlijden of ernstig ziek worden. Maar het is geen oplossing tegen de verspreiding van het virus.”

In 2004 werd door onderzoekers van de KU Leuven al ontdekt dat chloroquine werkzaam is tegen het SARS-virus, wat net als het huidige Covid-19 ook een coronavirus is. “Het werd ontdekt tijdens laboratoriumonderzoek, maar er is toen nog geen studie op mensen uitgevoerd, omdat er geen SARS-patiënten meer waren. Nu hebben Chinese onderzoekers chloroquine dus ‘getest’ op coronapatiënten”, aldus Koopmans.

Bijzonder
“Wat hier zo bijzonder aan is, is dat het relatief snel op mensen kon worden getest, omdat het medicijn al bestond. Bij de ontwikkeling van een nieuw medicijn gaan er maanden overheen voordat het überhaupt op mensen mag worden getest.”

Niet te voorbarig
Toch wil de viroloog nog niet te vroeg juichen. “We zijn nog afwachtend, omdat er nog geen medische publicaties zijn verschenen over de test. Er is alleen een persbericht van het Chinese staatspersbureau. Maar ik verwacht dat er ook een publicatie aankomt.”

Koopmans vertelt dat er nu ook andere medicijnen onder de loep worden genomen. “Er wordt onderzocht of medicijnen tegen o.a. ebola en hiv enig effect kunnen hebben op het virus.”

Andere voorbeelden
Het is niet de eerste keer dat een medicijn ingezet wordt voor een andere ziekte of aandoening dan waarvoor het eigenlijk was bedoeld. Zo werkt het bekende aspirientje, dat is ontwikkeld als pijnstiller, ook als bloedverdunner om stolling te voorkomen.

Viagra werd oorspronkelijk ontwikkeld als medicijn tegen een hoge bloeddruk, maar wordt nu gebruikt door mensen met een erectiestoornis. Daarnaast kunnen bepaalde antidepressiva ook goed werken bij behandeling van zenuwpijn.

---

Op zoek naar hét middel tegen Covid-19
Coronavirus Van een oud middel tegen malaria tot preparaten uit de Chinese geneeskunde: er zijn tal van experimentele behandelingen tegen Covid-19 gaande. Maar wat helpt?

Sander Voormolen
28 februari 2020

Chinese virusexperts zijn het er „unaniem” over eens dat chloroquine, een oud middel tegen malaria, een plaats moet krijgen in de behandeling van Covid-19, de ernstige infectieziekte die veroorzaakt wordt door het nieuwe coronavirus SARS-CoV2. Dat meldde Sun Yanrong, expert van het China National Center for Biotechnology Development vorige week op een persconferentie in Beijing. Ze refereerde aan klinische studies die gaande zijn in China waarin het middel intussen bij ruim honderd patiënten is geprobeerd; ze zouden na een week minder hoge koorts hebben, een minder ernstige longontsteking ontwikkelen en sneller virusvrij zijn dan patiënten die het middel niet hadden gekregen. Maar de resultaten van het onderzoek zijn nog niet gepubliceerd.

Er is in China een omvangrijk aantal proeven met experimentele behandelingen tegen Covid-19 op gang gekomen. Behalve chloroquine worden ook griepremmers, hiv-remmers, interferonen (bepaalde eiwitten die een rol spelen in het immuunsysteem) en kruidenpreparaten uit de traditionele Chinese geneeskunde beproefd, zo blijkt uit het Chinese register van klinische geneesmiddelenproeven. Het aantal aangemelde studies loopt al tegen de tweehonderd en nog dagelijks komen er nieuwe bij. Tientallen studies testen het effect van chloroquine bij Covid-19-patiënten, al dan niet in vergelijking met andere experimentele behandelingen of in combinatie met andere therapieën.

Dodelijke epidemie
In 2004 ontdekte de Belgische viroloog Marc van Ranst van de KU Leuven dat chloroquine in menselijke cellen de groei kan remmen van het SARS-virus, een ander type coronavirus dat in 2003 een dodelijke epidemie veroorzaakte. Het was destijds niet meer mogelijk om te bestuderen of het middel ook inderdaad iets tegen de ziekte zou uitrichten in patiënten, aangezien de SARS-epidemie alweer voorbij was.

Lees meer over het coronavirus: alle vragen en antwoorden over de epidemie
Hoe de antivirale werking van chloroquine in elkaar steekt, is ook nog niet helemaal opgehelderd. De stof verhoogt de zuurgraad in onderdelen van de gastheercel, waardoor het virus zich moeilijker kan vermeerderen, en zet mogelijk andere suikermoleculen op de receptor waarlangs het virus de gastheercel binnendringt, waardoor dat moeilijker gaat. Daarnaast dempt chloroquine de overdreven afweerreactie die het leven van patiënten in gevaar kan brengen.

Onderzoekers van het Wuhan Instituut voor Virologie pakten dit op. Eind januari publiceerden ze een kort artikel in Cell Research waarin ze lieten zien dat chloroquine in celkweken ook de groei van SARS-CoV2 kan remmen. En dat bij concentraties die niet giftig zijn voor mensen. „Chloroquine is een veilig en goedkoop geneesmiddel dat al meer dan zeventig jaar gebruikt wordt”, schrijven ze. „Het is potentieel klinisch te gebruiken tegen het nieuwe coronavirus.” Nog geen vijf dagen na die publicatie begon het Sun Yat Sen Memorial Hospital in Guangdong al met de eerste studie naar het middel bij Covid-19-patiënten. Tientallen anderen volgden en diverse Chinese farmabedrijven kondigden aan dat zij de sluimerende productie van chloroquine fors zouden gaan opvoeren.

Maar chloroquine is „geen wondermiddel” tegen Covid-19, waarschuwde Zhong Nanshan, een vooraanstaande viroloog die leiding geeft aan de Chinese inspanningen om de epidemie te bestrijden. Zhong liet erop volgen dat hij zelf meer zag in de behandeling van patiënten met kiemvrij bloedplasma van mensen die al hersteld zijn. Dat bevat namelijk antistoffen die het virus doden. Die behandeling is vaker geprobeerd bij bijvoorbeeld ebola en dodelijke griepvirussen, maar gedegen bewijs dat dit goed werkt ontbreekt nog. Dat de uitkomst ongewis is, blijkt ook uit het feit dat er slechts een handvol klinische studies is aangemeld waarin het heilzame effect van bloedplasma tegen Covid-19 wordt onderzocht.

Bestaande virusremmers
Veel hoopgevender voor de korte termijn lijkt het inzetten van virusremmers die al voor andere virusziekten op de markt zijn. Het voordeel van deze repurposed medicines is dat de veiligheid ervan al is onderzocht en dat de studies zich dus op de effectiviteit van het middel kunnen richten. Het gaat om zogeheten proteaseremmers en nucleotide-analogen. De eerste categorie blokkeert de enzymen die het virus nodig heeft om zijn eiwitmantel te maken. De tweede categorie blokkeert het vermogen van het virus om zijn genetische materiaal te kopiëren. Deze middelen zijn al eerder beproefd bij SARS en MERS. Zo bleek de combinatie van de hiv-remmers lopinavir en ritonavir (beide proteaseremmers) in 2003 bij SARS-patiënten de ernst van de ziekte en de kans op sterfte te verminderen. Een tiental studies in China hebben deze combinatie opgenomen in hun protocol, en ook in Japan is men van plan deze medicijnen tegen Covid-19 te testen. Buiten studieverband werden Covid-19-patiënten met deze combinatie behandeld in Duitsland en Zuid-Korea (waar lopinavir en ritonavir eerder al tegen MERS waren gebruikt).

Veel tijd zit in onderzoek naar de veiligheid en effectiviteit van een vaccin

In China is ook een grote studie begonnen met de experimentele virusremmer remdesivir, ter beschikking gesteld door het Amerikaanse bedrijf Gilead. Dat had het oorspronkelijk ontwikkeld als geneesmiddel tegen ebola, maar daartegen werkte het niet goed. De hoop is dat het SARS-CoV2 wel kan aanpakken, zoals bleek uit de celproeven die de virologen uit Wuhan uitvoerden tegelijk met hun chloroquine-onderzoek. Een casestudy van de eerste coronaviruspatiënt in de VS die met remdesivir werd behandeld en herstelde, gepubliceerd in The New England Journal of Medicine, wakkerde de interesse verder aan. De bedoeling is dat de werkzaamheid tegen Covid-19 nu in een voor artsen en patiënten geblindeerde studie met 761 patiënten in Wuhan verder zal worden onderzocht. Omdat de situatie zo nijpend is, zal tweederde van de deelnemers remdesivir krijgen, terwijl de rest de standaardbehandeling krijgt. Pas na afloop van de proef, eind april, zal duidelijk worden of het middel helpt.

In plaats van mensen te behandelen die ziek zijn zou je natuurlijk het liefst willen voorkómen dat mensen ziek worden. Dat kan met een vaccin, dat ervoor zorgt dat mensen al antistoffen tegen het virus hebben voordat ze ermee in aanraking komen.

Vaccinontwikkeling duurt lang
Maar de ontwikkeling van een vaccin gaat lang duren. „Reken op zeker anderhalf jaar”, zei Tedros Adhanom Ghebreyesus, directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, eerder deze maand. „Eigenlijk duurt vaccinontwikkeling veel te lang om goed te kunnen anticiperen op dit soort onverwachte en zich snel verbreidende uitbraken”, zegt viroloog Berend-Jan Bosch van de Universiteit Utrecht. „Dat zagen we in 2003 met SARS, waarbij ook in allerijl geprobeerd werd vaccins te ontwikkelen. Toen de eerste vaccins goed en wel gereed waren, was de epidemie al voorbij. Daarom hebben we nooit kunnen testen of deze vaccins mensen daadwerkelijk beschermen tegen SARS.”

De vraag is of we nog wat hebben aan die oude SARS-vaccins. Immers: SARS-CoV2 lijkt veel op het SARS-virus. De WHO maakte een inventarisatie van het eerdere onderzoek naar coronavaccins. Dat leverde wel 33 kandidaatvaccins op tegen SARS en zelfs 51 kandidaatvaccins tegen MERS. Dat lijkt een rijke oogst, maar van die vaccins is nog geen enkele op de markt. Bovendien staan rijp en groen door elkaar. Sommige zijn alleen op celkweken getest, andere zijn al in diermodellen getest. Het zou het proberen waard zijn om te testen of de antistoffen die ze opwekken ook bescherming bieden tegen het nieuwe coronavirus.

Handvol kandidaatvaccins
Maar zou je dan niet net zo goed meteen een nieuw, toegespitst vaccin tegen het nieuwe coronavirus kunnen maken? Dat is namelijk het werk niet, want met de genetische code van het virus kan binnen enkele weken tot een maand een nieuwe vaccinkandidaat gemaakt worden. Sterker nog: onderzoekslaboratoria en farmaceutische bedrijven wereldwijd zijn daar al mee begonnen. Over een paar maanden zal er naar verwachting een handvol kandidaatvaccins beschikbaar zijn, specifiek tegen het nieuwe coronavirus. Maar dan begint het pas, want de meeste tijd voor de ontwikkeling van een vaccin gaat zitten in het onderzoek naar de veiligheid en effectiviteit ervan. Dat is bovendien ook heel duur onderzoek, met een groot afbreukrisico. De Wereldgezondheidsorganisatie wil het onderzoek gecoördineerd aanpakken om de ontwikkeling te versnellen en de kans op succes te vergroten. Daarin speelt ook de Coalition for Epidemic Prepraredness Innovations (CEPI) in Oslo een vooraanstaande rol. CEPI brengt farmaceutische bedrijven en uitvoerders van klinische studies bij elkaar, en financiert het onderzoek.

De mooiste oplossing zou zijn als het lukt om een platformtechnologie voor vaccins te ontwikkelen, zegt de Utrechtse viroloog Berend-Jan Bosch. „Daarbij maak je een standaard dragervaccin dat je uitgebreid test op veiligheid. Als er dan weer een nieuwe infectieziekte opduikt, hoef je er alleen maar een karakteristiek stukje van het nieuwe virus aan toe te voegen. Het aantal proeven dat dan nodig is om te zien of het vaccin veilig is kan zo enorm worden verminderd. Daarmee kun je de ontwikkelingstijd van nieuwe vaccins drastisch verkorten.”

https://eenvandaag.avrotros.nl/item/deze-medicijnfabrikant-in-zeewolde-maakt-als-enige-in-nederland-het-medicijn-dat-kan-werken-tegen-co/

https://www.volkskrant.nl/wetenschap/het-middel-tegen-het-coronavirus-bestaat-misschien-al-lang~b27d1816/

https://www.rtlnieuws.nl/editienl/artikel/5028061/oud-malaria-medicijn-chloroquine-coronavirus

https://www.nrc.nl/nieuws/2020/02/28/op-zoek-naar-het-middel-tegen-covid-19-a3992068

Mededeling over chloroquine en coronavirus
In verschillende media staan berichten dat chloroquine misschien helpt tegen het coronavirus. Er moet verder onderzoek gedaan worden om duidelijk te krijgen of dit echt zo is. Als het zo is, betekent dit dat minder mensen zullen overlijden of ernstig ziek zullen worden als zij besmet zijn. Maar het is geen oplossing tegen de verspreiding van het virus. In Nederland houden we goed in de gaten wat de nieuwe ontwikkelingen zijn.

https://www.apotheek.nl/medicijnen/chloroquine