Mindgames

MINDGAMES

In de jaren 60 schreef Eric Berne een aantal boeken die de basis vormen van de populaire psychologische theorie TRANSACTIONALE ANALYSE (T.A.).

Deze hecht veel belang aan de mogelijkheid van de mens om uit te stijgen boven gewoonten die hij in de loop van zijn leven heeft aangeleerd, vooral door overname van de ouders of als reactie op de houding van de ouders (die van prinsen en prinsessen kikkers maken …).

Binnen de aangeleerde patronen gelden relatie-spelletjes als zeer belangrijk.

Het gaat hier niet om spelletjes die moedwillig gespeeld worden met de bedoeling mensen schade te berokkenen.

Relatie-spelletjes worden integendeel gespeeld door onschuldige mensen die er vaak niet het minste benul van hebben dat ze een spelletje aan het spelen zijn, noch waarom zij regelmatig in toch wel zeer op mekaar gelijkende situaties terecht komen.

Bewust zullen de meesten onder ons met overtuiging beweren dat wij ons nooit laten leiden tot het spelen van spelletjes met andere mensen. Vooral zij die zich door een moeilijke relatie heen worstelden, hebben een hekel aan spelletjes. De werkelijkheid is echter dat wij allemaal voorbestemd zijn om onbewust bepaalde spelletjes die in ons “impliciet geheugen” gegrifd werden, steeds opnieuw te spelen. Zelfs onze vrienden en partner(s) kiezen wij gedeeltelijk op basis van hun vermogen om mee te spelen in onze spelletjes!

Spelletjes bevatten per definitie minstens een aspect van “oneerlijkheid”. Het zijn complexe, kwalitatief alain – hoogstaande sociale interacties die niet zelden een spectaculair of zelfs dramatisch resultaat opleveren.
Dit in tegenstelling tot procedures, rituelen en tijdverdrijf, welke al dan niet succesvol, efficiënt of voordelig kunnen zijn, maar hoogstens enige wedijver kunnen bevatten en nooit een conflictieve of dramatische ontwikkeling kennen.

Soms is het moeilijk om spelletjes te onderscheiden van gewone transacties of uitwisselingen van informatie.

Bv: als A aan B om een geruststelling vraagt, en die krijgt, is dat een transactie.
Maar wanneer achteraf blijkt dat A het antwoord gebruikt om B nadeel te berokkenen, dan wordt duidelijk dat hij een spelletje gespeeld heeft.

Spellen zijn niet per definitie slecht. In tegenstelling tot het gruwelijke spel “Oorlog” bijvoorbeeld, is “Flirten” een spelletje waarvan alle betrokken partijen veel plezier en voldoening kunnen genieten. Veel hangt ervan af of de partijen “hetzelfde spel spelen” en dit met dezelfde ingesteldheid en hetzelfde doel doen.

Stel, A flirt met B.

B gaat ervan uit dat het flirten het inleidende stadium is van een versieringsproces dat tot doel heeft om tot een relatie te komen.
Wanneer A gans andere bedoelingen heeft (plagen, vernederen, compromiteren, …), verwordt het flirten tot een heel ander spel : “RAPO” genoemd.

Ook wanneer een spel “eindeloos” gespeeld wordt, kan dit tot heel andere resultaten leiden dan aanvankelijk voorzien was.

Een spel eindigt gewoonlijk (abrupt) wanneer één speler – veelal onbewust – beslist om het spel niet verder de spelen, bevoorbeeld door het spel te “ontmaskeren als spel” of door te reageren op een wijze die binnen het spel geen mogelijkheden tot verderspelen biedt (bv door te antwoorden “doe maar” waar het spel een “waag het niet”, of “doe het aub niet” vereist).

Dit leidt meteen tot de vaststelling dat de eerste stap om tot oplossing van een probleem te komen eruit bestaat dat wij ons ervan bewust worden welk spel we aan het spelen zijn.

Eigen aan spelletjes is onder meer:

1. Een spel begint met een “discount” : een deel van de werkelijkheid wordt niet in zijn correcte proporties voorgesteld. Feiten worden ontkend, genegeerd, geminimaliseerd, uitgesteld, opgeblazen, gedramatiseerd, geabsoluteerd, …

2. Bevat reeksen herhaalde, misleidende transacties met als doel strelingen te verwerven.
Veel van deze transacties zijn “bedekte” transacties waarbij mensen één zaak zeggen, maar een andere bedoelen. (bv: sociale boodschap: “als je blijft nawerken tot deze klus geklaard is, betaal ik je diner.” – “goed idee, er is nog zoveel te doen”. Bedekte boodschap: “ik zie je wel zitten, laat ons samen op restaurant gaan en mekaar beter leren kennen” – “eindelijk! Ik dacht dat je me nooit zou uit vragen.)

Het is belangrijk om zowel de sociale als de verborgen boodschap te kennen om een spel goed te begrijpen.

Nog een voorbeeld daarom :

* Sociale boodschap : (ouder – kind) A tot B: Ik ga werken; blijf jij thuis en zorg jij voor het huishouden.

B tot A (kind – ouder) : moest het niet zijn omwille van jou, ik zou mij kunnen gaan vermaken.

* Verborgen boodschap : (kind – kind)

A tot B: Je moet er altijd voor mij zijn als ik thuiskom, ik heb verlatingsangst.

B tot A: Ik zal er voor jou zijn als jij me helpt om fobische situaties te vermijden.

3. Waar wij normaal soepel moeten kunnen switchen tussenonze verschillende “persoons-delen” (ego-states), kiezen wij er in een spel voor om vanuit één van onze persoons-delen te spelen om te krijgen wat wij verlangen :

– ouder :
kritische ouder, zwijn-ouder, of verzorgende ouder (vb: bevelend)

– kind: natuurlijk kind, kleine professor, aangepast kind (vb: smekend, pruilend)

– volwassene: het neutrale, niet-passionele en niet oordelende persoons-deel (vb: pseudo-wijs)

De voornaamste kenmerken van de verschillende persoons-delen:

Ouder
persoonsdeel waarin de normen, geboden en verboden van de ouders klakkeloos (zonder redeneren) overgenomen werden.

-kritisch: “je bent slecht, dom, lui, lelijk, ziek, …”
-zwijn – ouder : wil kind controleren door te verhinderen dat het zich goed in zijn vel voelt: “je verdient dit niet, ik wil je liefde niet, …”
-verzorgend :“je bent een winner, een prins(es), je bent slim, mooi, ik hou van jou”

Kind
Egocentrisch, emotioneel, sterk, weerbarstig.
Heeft alle gevoelens: angst, liefde, woede, vreugde, droefheid, schaamte, … … Wow! Cool! Sneller! Yezzz!

-natuurlijk kind: (prins of prinses) impulsief, spontaan, expressief, haatdragend of liefdevol, basis voor nieuwe beslissingen (*)

-kleine professor: kinder-wijsheid, manipulatief, egocentrisch, intuitief, creatief, bedachtzaam, imaginatief

-aangepast kind: (kikker) probeert te beantwoorden, zeurt, rebelleert, protesteert,

(*) Als “vroege beslissingen” niet (langer) juist zijn, kunnen wij terugkeren naar de tijd voordat wij deze beslissingen namen en van daaruit bewust zowel emotioneel als intellectueel nieuwe beslissingen invoeren.

Volwassene

emotieloze “menselijke computer”: werkt op basis van gegevens die we verzamelen of berekenen volgens logische programma’s.

Waarom spelen mensen spelletjes met elkaar?

Er is àltijd een beloning verbonden aan de spelletjes waaraan wij deelnemen, zoniet zouden wij het spel niet meespelen. Weliswaar spelen we veelal zonder ons daarvan bewust te zijn.

1.Om onze noodzakelijke dosis “strelingen” te verwerven. Iedere mens heeft behoefte aan aandacht. Bij voorkeur positieve aandacht. Krijgen wij die evenwel onvoldoende, dan gaan we op zoek naar negatieve aandacht.

2. Als surrogaat voor echt contact (“intimiteit”). Intimiteit is een rechtstreekse uitwisseling van – niet per sé, maar ook, fysieke – strelingen. Mensen hunkeren ernaar, maar krijgen die niet vaak omdat ons Kind bang is omwille van vroegere, pijnlijke ervaringen.

3.Om verborgen motieven te bevredigen (vaak: meer emotionele voldoening of meer controle verwerven)

4.Om onze existentiële positie (ik ben (niet) O.K. / jij bent (niet) O.K.) te bevestigen.)

5.Om onze “vroege beslissingen” te bevestigen: de levenshoudingen die wij adopteerden in reactie op de “verboden en geboden” van onze ouders, om van hen de erkenning en genegenheid te ontvangen.

Meestal geven deze beslissingen aanleiding tot gedragingen die – op het ogenblik dat zij genomen werden – nuttig waren in onze relatie met onze ouders, maar dat niet noodzakelijk ook later nog zijn, noch in onze relaties met andere mensen.

Vaak zien wij dat dergelijke gedragingen – ondanks de onaangename gevoelens (de rackets: woede, schaamte, schuld, verdriet, depressie) die wij eraan overhouden telkens wij ons opnieuw tot het spel lieten verleiden – inmiddels vaak een deel geworden zijn van ons “levens script”

De Antithesis

De veronderstelling dat een specifieke reeks uitwisselingen deel maken van een spel, blijft een veronderstelling tot het bewijs geleverd wordt. Het bewijs dat een spel gespeeld wordt, krijgt men door te weigeren het spel verder te spelen, of door de speler “te beroven” van de beoogde beloning.

Het gevolg is dat de speler zich enkel nog meer zal inzetten om het spel verder te zetten.
Blijft de andere partij weigeren om mee te spelen, dan wordt de speler “wanhopig”. Dit is een toestand die enigszins gelijkt op een depressie, behalve dat het meer accuut is en elementen bevat van frustratie, verwondering en opwinding. De “wanhoop” kan bv blijken uit een plotse huilbui of woede-uitbarsting.

Binnen een succesvolle therapeutische situatie kan de toestand wanhoop plots afgebroken worden en vervangen worden door opgelucht lachen. Dit impliceert dat de Volwassene er zich van bewust geworden is dat hij opnieuw aan het spelen gegaan was: “Hier ga ik weer!”

Voor een goed begrip van een spel is het nodig dat wij de antighesis kennen en de effectiviteit ervan in de praktijk kunnen demonstreren.

Basis spelrollen

Slachtoffer, Redder en Vervolger

Typisch verloop van het spel :

A (slachtoffer) zoekt hulp
B (redder) biedt hulp aan
A komt afspraken niet na ->
B maakt zich boos en switcht van redder naar Vervolger
A switcht op zijn beurt van slachtoffer naar vervolger en verwijt B slechte hulp
B voelt zich schuldig en wordt nu op zijn beurt het slachtoffer
B voelt zich evenwel niet goed in deze rol en verandert na een tijdje opnieuw in Redder : “Het spijt me dat het zo moest lopen, laat ons opnieuw proberen”
A aanvaard de slachtoffer rol opnieuw: “ok, als dat is wat je wil …”

Het spelletje kan eindeloos blijven duren, tot iemand besluit zijn verantwoordelijkheid te nemen.
Graduaties

Een eerste graads spel is aanvaardbaar in de sociale kring waarin de spelers zich bewegen.

Een tweede graads spel leidt niet tot blijvende schade aan een van de spelers, maar wordt toch liever verborgen gehouden voor het brede publiek.

Een derde graads spel is bikkelhard en eindigt in de kliniek, de rechtbank of het dodenhuisje.

Frequent gespeelde spelletjes

1.levens spellen: Sla me; Waarom overkomt MIJ dit nu altijd?; Nu heb ik je, rotzak; Kijk wat je veroorzaakt hebt!

2.huwelijks spellen: Zie hoe hard ik mijn best doe! Het is allemaal jouw schuld. Geframed! Hoofdpijn. Liefste.

3.party spellen: Waarom doe je niet … Ja maar;Jij bent ook niet perfect!; Schlemiel

4.sex spellen: Rape;Frigide Vrouw/Man;Slaande deuren

5.onderwereld spellen:

6.psycho spellen:Ik wil toch alleen maar helpen! Houten been

7.goede spellen: Cavalier; Ze zullen blij zijn dat ze mij ontmoet hebben; Huiselijke Wijze Man; Blij U te kunnen helpen;

Hierna volgt een vereenvoudigde voorstelling van de bovenvermelde spellen. Hou er rekening mee dat een spel steeds in zijn originele context moet geëvalueerd worden en vaak ontzettend complex is. Berne had in zijn “Games People Play” 10 bladzijden nodig om een “eenvoudig” spel als “Het is allemaal jouw schuld” uit te leggen.

 

Ik heb dit boek lang geleden gelezen en het is zeker de moeite waard! Het gaat om lagen in het zelf..de ouder laag, de kind laag en de volwassen laag.
Mensen reageren vanuit deze lagen, maar in deze lagen heb je ook weer verschillende lagen.

Stel je hebt een ouder die enorm uit zijn of haar slof schoot altijd, dan pik je dit als kind op.
Later kun je tijdens ruzies reageren zoals je ouder deed, vanuit de ouderlaag…maar wel de negatieve ouderlaag, dat noemde hij de zwijnouder!

In feite worden wij geprogrammeerd door alles wat ons overkomt.
Uiteraard is het aan jouzelf wat je daarmee doet.
En hoe je gaat reageren, daarom is je bewust zijn van deze lagen in jou belangrijk voor jezelfkennis!

Dan kun je er mee om leren gaan bv.
Hierbij kun je ook zien waarom de ander zo doet als diegene doet.

 

Bv iemand reageert net zoals één van jouw ouders deed vroeger…
Dan kun je daarop reageren met het kind deel in jou…dat bv in elkaar duikt van angst!
Of het kind dat in opstand komt!
Of het kind dat zich terugtrekt en niets meer zegt.
Je kunt ook reageren vanuit jouw ouder lagen.
Bv de ouder die kritiek geeft.
De ouder die onbeschoft werd…
Maar ook de ouder die de ander slaat.
Je kunt het beste reageren vanuit je volwassen laag, de volwassene in jou probeert te overleggen en te praten, probeert dingen duidelijk te maken en kan goed uitleggen wat hij of zij bedoeld.

het is zeer interessant als interactie bij mensen onderling.