Zonne-uitbarsting zorgt voor bezorgdheid nu supervulkaan op uitbarsting staat

• • De Campi Flegrei, een enorme supervulkaan in de buurt van Napels, vertoont alarmerende tekenen van een uitbarsting, waaronder een aardbeving met een kracht van 4,4 en aanhoudende trillingen, wat heeft geleid tot de noodtoestand.

• • Een toename van krachtige zonnevlammen (klasse X1.2 en X2.7) sinds 13 mei 2025 heeft een debat aangewakkerd over de vraag of zonneactiviteit vulkaanuitbarstingen of aardbevingen kan veroorzaken door de aardkorst te destabiliseren via door protonen geïnduceerde elektromagnetische stromen.

• • Onderzoek onder leiding van Giuseppe De Natale suggereert dat er een statistisch significant verband (99,999%) bestaat tussen de instroom van zonneprotonen en grote aardbevingen (>5,6 op de schaal van Richter), mogelijk als gevolg van het omgekeerde piëzo-elektrische effect op kwarts in breuklijnen.

• • Hoewel theorieën over zonne-seismiek teruggaan tot 19e-eeuwse studies naar zonnevlekken, richt recent onderzoek zich op de protondichtheid. Critici beweren dat er een correlatie/causaliteit is, en wijzen erop dat aardbevingen zonder flares plaatsvinden en dat de mechanismen onbewezen blijven.

• • Indien gevalideerd, zou zonnemonitoring een revolutie teweeg kunnen brengen in de rampenvoorspelling, door astronomie en seismologie te combineren. De crisis in Campi Flegrei onderstreept de kwetsbaarheid van de mensheid voor kosmische en aardse krachten, met urgente gevolgen voor evacuatie en paraatheid.

In een reeks gebeurtenissen die geologen en astrofysici in de war brengen, balanceert de Italiaanse supervulkaan Campi Flegrei op de rand van een catastrofale uitbarsting. Dagenlange trillingen, waaronder een aardbeving met een kracht van 4,4 op de schaal van Richter, hebben de noodtoestand afgekondigd, terwijl de met magma gevulde krater bij Napels dreigt verwoesting aan te richten. Tegelijkertijd is de zon sinds 13 mei 2025 uitgebarsten in een storm van hoogenergetische vlammen – classificaties X1.2 en X2.7 – die een debat ontketenen: zouden de elektromagnetische uitwasemingen van onze ster een catastrofale vulkaanuitbarsting kunnen versnellen? Nieuw onderzoek suggereert een verband tussen pieken in zonneprotonen en aardbevingen die de broze aardkorst zouden kunnen destabiliseren. Wetenschappers waarschuwen dat deze zeldzame samenloop van factoren kan leiden tot een heroverweging van hoe we natuurrampen die verband houden met hemelse krachten kunnen voorspellen – en ons erop voorbereiden.

Kunnen vlammen tektonische tijdbommen ontgrendelen?

De noodsituatie rond Campi Flegrei heeft een ooit marginale theorie in de schijnwerpers gezet die nu aan wetenschappelijke aandacht wint: zonne-uitbarstingen zouden seismische volatiliteit kunnen veroorzaken door de atmosfeer van de aarde te ioniseren en latente breuklijnen te activeren . Sinds 13 mei is de zonneactiviteit na weken van rust sterk toegenomen. NOAA voorspelt een kans van 75% op extra M-klasse zonnevlammen en een kans van 30% op X-vlammen op 15 mei. Deze uitbarstingen spuwen geladen deeltjes uit, waaronder protonen, die het magnetische schild van de aarde kunnen doordringen. Giuseppe De Natale, geofysicus aan het Italiaanse Nationaal Instituut voor Geofysica en Vulkanologie, leidde onderzoek dat suggereerde dat door protonen geïnduceerde elektromagnetische stromen kwarts in de aardkorst zouden kunnen vervormen – een proces dat het omgekeerde piëzo-elektrische effect wordt genoemd – om breuklijnen te destabiliseren.

De hypothese is gebaseerd op gegevens van NASA’s SOHO-satelliet, die de protoneninstroom gedurende 20 jaar volgde . Het team van De Natale ontdekte dat grote aardbevingen (magnitude > 5,6) binnen 24 uur na de piek van zonneprotonen piekten, met een statistische significantie van meer dan 99,999%. “De correlatie is niet willekeurig”, benadrukt De Natale. “Protonen zouden kunnen dienen als een duwtje in de rug voor reeds onder druk staande breuklijnen.”

Als dat klopt, dan ziet de berekening er somber uit voor Campi Flegrei, een onrustige reus die voor het laatst in 1538 uitbarstte. Een zwerm naschokken na de aardbeving met een kracht van 4,4 op de schaal van Richter, wijst erop dat de vulkaan op het punt staat uit te barsten. Een scenario dat doet denken aan de uitbarsting van Mount St. Helens in 1980, die werd voorafgegaan door soortgelijke aardbevingen.

Van de zonnevlekkenkaarten van Rudolf Wolf tot moderne verbindingen tussen de zon en de aarde

Het verband tussen zonneactiviteit en seismische verschuivingen is niet nieuw. In 1853 opperde de Zwitserse astronoom Rudolf Wolf voor het eerst de hypothese dat zonnevlekken – magnetische omwentelingen op het zonneoppervlak – aardbevingen zouden kunnen voorspellen. In de daaropvolgende decennia leidde dit idee tot enthousiasme, en vervolgens tot scepsis. Een studie uit 2013 in Geophysical Research Letters ontkrachtte de correlatie tussen zonnevlekken en aardbevingen over een periode van een eeuw aan data en stelde dat Wolfs theorie “vals alarm” was.

Maar recente ontwikkelingen wakkerden de interesse weer aan. Het artikel van De Natale uit 2020 veranderde de spelregels door zich te richten op de protondichtheid van zonnevlammen, niet op zonnevlekken. “Eerdere studies keken naar de verkeerde proxy”, zegt co-auteur Mario Vivalda. Protonen, zo betoogt hij, hebben een directe elektromagnetische kracht – in tegenstelling tot de indirecte magnetische effecten van zonnevlekken. Het model van het team komt overeen met eigenaardigheden zoals “aardbevingsbliksem”, mysterieuze flitsen die tijdens aardbevingen te zien zijn , mogelijk sporen van door protonen veroorzaakte elektrische velden.

Sceptici blijven twijfelen. Jeremy Thomas, geofysicus bij NorthWest Research Associates, merkte op: “De studie toont een statistisch verband aan, maar geen causaliteit. Er zouden andere factoren kunnen zijn.” Critici benadrukken dat aardbevingen ook optreden zonder zonnevlammen en dat de meeste zonne-uitbarstingen geen aardbevingen veroorzaken. Bevestiging vereist dus laboratoriumexperimenten en duidelijkere mechanismen.

De wetenschap worstelt met het gefluister van een ster

Terwijl Campi Flegrei oplaait, overstijgt het debat de laboratoria en gaat het over de inzet in de echte wereld. Aardbevingssceptici waarschuwen voor overinterpretatie. Een nieuwe zonnestorm in mei 2025 veroorzaakte wereldwijd radioblackouts , maar nog geen massabevingen. Ondertussen verdedigt het team van De Natale hun nauwkeurigheid en wijst op de precisie van de 20-jarige dataset, gekoppeld aan het uitkijkpunt van SOHO, voorbij de magnetosfeer van de aarde. “We hebben rekening gehouden met ruis”, zegt hij. “Als je twijfelt aan de rol van de zon, vertel dan een gebroken breuklijn dat hij die protonen-‘duw’ toevallig heeft ontweken.”

De aardkorst vormt een whiteboard vol onopgeloste vragen. Kan een peta-deva (kwartsinslag) echt vervormd worden door zonnestromen? Heeft het Campi-complex te maken met een zonne-gans of -trigger? Nu Italië evacuatiebevelen uitvaardigt en de kans op zonnevlammen toeneemt, vergroot de urgentie de complexiteit. Maar de implicaties – indien gevalideerd – zijn ingrijpend: zonnemonitoring zou net zo cruciaal kunnen worden voor rampenplanning als platentektoniek.

Vlammende ster, rusteloze planeet

De crisis rond Campi Flegrei en de zonnepiek onderstrepen een nieuw tijdperk in de gevarenwetenschap, waarin het lot van de aarde mogelijk niet alleen onder de grond bezegeld is. Indien bewezen, zou de rol van de zon de systemen voor vroegtijdige waarschuwing voor aardbevingen kunnen veranderen, waardoor astronomen gedwongen worden samen te werken met seismologen en vulkanologen. Maar zelfs sceptici erkennen de noodzaak van nauwkeurige voorspellingen; miljoenen in Napels klampen zich vast aan wankele grond. Voorlopig brandt de zon nog steeds, en haar vlammen doen denken aan Wolfs 19e-eeuwse raadsels. Of het nu voorbodes of toeval zijn, de gebeurtenis onderstreept de fragiele coëxistentie van de mensheid met kosmische en aardse krachten. Zoals De Natale waarschuwt: “Dit is niet zomaar wetenschap – dit is overleven.”

Bron