web analytics
11:11 Dubbele getallen
Wetenschap & Ontwikkeling

Vaderschap is een kwestie van vertrouwen

Vaders twijfels

Vaderschap is een kwestie van vertrouwen. Technologische ingrepen als IVF in combinatie met draagmoederschap daargelaten, is immers makkelijk vast te stellen wie de moeder van een pasgeborene is. Maar de vader? Die weet niet altijd zeker of het kind wel van hem is. De ontdekking van DNA biedt sinds enkele decennia de mogelijkheid om die twijfels weg te nemen. Het LUMC en Sanquin zijn in Nederland de enige niet-commerciële instellingen waar je terecht kunt voor een vaderschapstest. Zij testen alleen als de uitslag naar verwachting betrouwbaar en rechtsgeldig is. Steeds meer commerciële bedrijven ruiken hun kans en bieden via internet tegen veel lagere tarieven doe-het-zelftesten aan.
Foto: Arno Massee

Allereerst wil DNA-onderzoeker prof. dr. Peter de Knijff (Humane Genetica) een hardnekkig misverstand uit de weg ruimen. Hij heeft regelmatig journalisten aan de lijn die vragen of het klopt dat 10 procent van de kinderen niet van de veronderstelde vader is. “Ik weet niet waar dat verhaal vandaan komt, maar het klopt niet”, zegt hij. “Er is slechts één uitgebreide, Zwitserse studie over gepubliceerd eind jaren tachtig en die kwam op 0,7 procent. Ook andere schattingen zitten altijd onder de 1 procent. Er zijn wel bepaalde gemeenschappen, bijvoorbeeld in West-Afrika, waarin het heel gewoon is dat een vrouw kinderen van verschillende mannen heeft. Maar dat kun je niet vertalen naar de rest van de wereldbevolking. Bovendien kunnen zowel de moeders als de mannen in die gevallen heel goed aanwijzen welk kind van welke vader is.”

Labs tegen elkaar uitspelen
Wie in Nederland zeker wil weten of hij de biologische vader van een kind is, kan sinds tien jaar terecht bij het LUMC en al sinds 1964 bij Sanquin (voor 1998 heette dat CLB). De laatste jaren is daar een aantal commerciële internetbedrijven bijgekomen. Het prijsverschil is aanzienlijk. Een vaderschapstest voor twee personen (vader en kind) kost bij het LUMC ruim 700 euro en Sanquin is nog wat duurder. Bij het commerciële Consanguinitas kost een test rond de 200 euro. Volgens directeur Eric Willems van Consanguinitas gaat de lage prijs niet ten koste van de kwaliteit. “Wij besteden de DNA-testen uit aan laboratoria. Het bedingen van een lage prijs is een kwestie van verschillende labs tegen elkaar uitspelen. Alle laboratoria leveren kwalitatief goede testen. Wat onze kosten natuurlijk ook enorm drukt is dat wij met thuistesten werken.”

De internetbedrijven hebben een gat in de markt gevonden; zij doen testen waaraan het LUMC en Sanquin zich niet wagen. Vaak is dat omdat de resultaten te onbetrouwbaar zijn. Een voorbeeld is het vaststellen of twee personen halfbroers van elkaar zijn. Willems: “Als je geen DNA van bijvoorbeeld de moeder hebt kun je als uitslag krijgen dat het voor 94 procent zeker is dat zij halfbroers zijn. Je hebt dan dus nog altijd een kans van 6 procent dat zij dat niet zijn.” De Knijff heeft op zijn eigen afdeling onderzoek gedaan naar dit soort testen. “Er zijn hier medewerkers die voor 99,9 procent zeker mijn halfbroer of halfzus zijn. Terwijl ik zeker weet dat dat niet zo is en dat blijkt ook uit aanvullende testen. Naar schatting is minstens 5 procent van halfbroer- of halfzustesten vals positief. Wij doen het dan ook alleen als ook een van de ouders mee kan doen of als er veel broers en zussen zijn. Dan pas is de uitslag betrouwbaar.”

18 procent Indiaan
De Knijff is niet enthousiast over de internetbedrijven, omdat toetsing vaak ontbreekt. “Consanguinitas schermt op zijn site met een iso17025-accreditatie, die aangeeft dat hun procedures worden gecontroleerd. Misschien maken zij gebruik van laboratoria met zo’n accreditatie, maar zelf hebben ze die niet. Dat zou wel moeten; zij zijn een intermediair, een brievenbus, maar die brievenbus moet wel gecontroleerd worden. Bovendien bieden ze van alles aan. 90 procent daarvan is echt volslagen flauwekul. Je etniciteit laten uitzoeken bijvoorbeeld. Ik heb dat bij een Amerikaans bedrijf laten doen en daaruit bleek dat ik voor 18 procent Amerikaans-Indiaans ben. Dat klopt echt niet. Met de methode die wij aan het ontwikkelen zijn voor forensisch onderzoek, is dat overigens 1 procent. En ook onze test vinden we nog steeds te onbetrouwbaar.” Desondanks groeit de handel in vaderschapstesten via internet nog steeds. Willems: “Wij waren het tweede of derde internetbedrijf en bestaan nu twee jaar. Ik zie er nog elk half jaar eentje bijkomen.”

De redenen voor het laten doen van vaderschapsonderzoek zijn divers. Naast alimentatiezaken wordt het soms door geadopteerde kinderen gedaan om een biologische band te bevestigen. “Adoptiekinderen kunnen de test in uitzonderlijke gevallen door hun ziektekostenverzekering vergoed krijgen. Zo iemand moet dan aantonen dat hij door de onzekerheid over zijn afkomst een dermate grote identiteitscrisis heeft dat hij niet goed functioneert”, vertelt de Knijff. “Maar soms is de reden ook heel banaal een enorme erfenis. Iemand beweert dan dat hij ook een kind is van de overledene en aanspraak kan maken op een deel van de erfenis. De wettelijke erfgenamen zijn dan over het algemeen not amused.”

Handtekening van de moeder
Wie met de uitslag van een vaderschapstest naar de rechter wil, moet zorgen dat de test aan een aantal voorwaarden voldoet. Het LUMC en Sanquin, die samen jaarlijks tussen de 550 en 800 testen doen, hebben daar standaardprocedures voor. Dr. Neubury Lardy, woordvoerder vaderschapsonderzoek van Sanquin: “Bij het rechtsgeldig pakket moeten mensen zich legitimeren en worden er foto’s genomen van alle te onderzoeken personen. Twee medewerkers verrichten de afname om fouten, zoals verwisselingen, te voorkomen. De moeder moet ook haar toestemming geven en haar handtekening zetten.”

Consanguinitas vraagt ook om een handtekening van de moeder. Willems: “We wijzen een aanvraag voor een vaderschapstest af als de handtekening van de moeder ontbreekt. Dan weten we zeker dat het achter de rug van de moeder om gebeurt en sturen we het formulier terug met het verzoek om het volledig in te vullen. Als er wel een handtekening staat, moeten wij erop vertrouwen dat deze van de moeder is. Anders pleegt iemand valsheid in geschrifte en kan hij met de uitslag niet naar een rechter stappen. Dan komt dat aan het licht.”

Gemoedsrust
Hetzelfde probleem speelt bij het Q&Q thuisafnamepakket dat Sanquin sinds kort aanbiedt. “We hebben dit een half jaar geleden ontwikkeld omdat er vraag naar was”, vertelt Lardy. “Vaak wordt het gedaan voor de eigen gemoedsrust of als mensen eigenlijk al weten hoe het zit, maar dit bevestigd willen zien. Als mensen met de uitslag juridische stappen willen ondernemen dan raden wij aan om de rechtsgeldige test te doen.”

Het is niet moeilijk situaties te bedenken waarin mensen met doe-het-zelftesten kunnen sjoemelen. Een man kan bijvoorbeeld stiekem DNA van een buurmeisje afnemen en dit opsturen, als hij om wat voor reden dan ook wil aantonen niet de biologische vader van zijn dochtertje te zijn. De Knijff: “Daarom beginnen wij niet aan thuistesten. De afname van DNA gebeurt in het LUMC of bij de huisarts en die ondertekent een verklaring dat de identiteit gecontroleerd is.”

Eeneiige tweelingbroer
Na afname van het DNA wordt het in het lab bij een standaardtest op vijftien tot zeventien plaatsen vergeleken. “De commerciële bedrijven gebruiken hiervoor dezelfde standaardpakketten als wij, maar wij doen aanvullende testen als de uitslag niet zeker is”, zegt De Knijff, die betwijfelt of de internetbedrijven dat ook doen. “Als er drie of meer verschillen zijn, is de man in kwestie niet de vader. Een of twee verschillen kunnen door mutaties komen en dan breiden we de test uit met bijvoorbeeld delen van het y- of x-chromosoom.” 100 procent zekerheid dat iemand wél de vader is, bestaat niet. De Knijff: “Iemand kan een eeneiige tweelingbroer hebben. Misschien weet hij dat zelf helemaal niet, omdat beide kinderen meteen na de geboorte uit elkaar zijn gehaald.”

Overigens blijkt in het onderzoek van De Knijff de meerderheid van de mannen die de test doen wel de biologische vader te zijn. 30 procent is dat niet. Maar dat is nog weinig, vindt hij. “Dit zijn mensen die allemaal twijfelden aan hun vaderschap.”

Gerelateerde artikelen

Back to top button
Close

Een Adblocker gedecteerd

AngelWings.nl wordt mede mogelijk gemaakt door advertenties ♥Support ons door je ad blocker uit te schakelen♥